Wat is een hamerteen?

Een hamerteen is een teen waarbij de kootjes een afwijkende stand hebben. Daar waar de grote teen twee kootjes heeft hebben de overige tenen er drie. Bij een hamerteen staat het gewricht tussen het eerste en tweede teenkootje vanaf het middenvoetsbeentje gebogen en het gewricht tussen het tweede en laatste kootje staat recht. Het eerste teenkootje staat dus naar boven (in de strekstand), het tweede kootje naar beneden (in de buigstand) en het laatste kootje staat recht (in de strekstand). Bij een klauwteen staat het gewricht tussen het eerste en tweede, alsook tussen het tweede en derde kootje gebogen. In tegenstelling tot bij de hamerteen staat dus niet alleen het tweede kootje in de buigstand, maar ook het derde kootje. Daarbij staat het gewricht tussen het middenvoetsbeentje en het eerste teenkootje gestrekt of overstrekt. De termen hamerteen en klauwteen worden vaak onterecht door elkaar gebruikt.

Men kan onderscheid maken tussen rigide (stijve) hamer- en klauwtenen en flexibele hamer- en klauwtenen. De laatstgenoemde soort kan nog met de vingers gestrekt worden.

Klachten/symptomen

Niet iedereen met hamer- of klauwtenen ervaart klachten, vooral wanneer de tenen nog niet verstijfd zijn. Klachten die kunnen ontstaan zijn:

• Het dragen van (dichte) schoenen kan pijnlijk zijn door de druk op de bovenkant van de teen. Dit leidt tot pijnlijke eeltvorming, likdoorns en wondjes.
• Bij een klauwteen wrijft het puntje van de teen tegen de zool van de schoen, wat ook leidt tot eeltvorming. Hierbij drukt vaak ook de nagel recht naar beneden, wat kan leiden tot nagelproblemen.
• Het kopje van het middenvoetsbeentje wordt door de kromme stand van de teen naar beneden gedrukt waarbij veel druk ontstaat, waardoor er pijn en eelt ontstaat aan de onderkant van de voorvoet (metatarsalgie).
• Het gewrichtje tussen het middenvoetsbeentje en het eerste teenkootje kan ontstoken raken en doordat het gewrichtskapsel te veel uitgerekt wordt kan de teen uit de kom gaan.

Oorzaken

• De oorzaak van hamertenen of klauwtenen kan liggen in een verminderde functie van de kleine voetspiertjes. De spiertjes die een teen laten buigen of strekken zijn normaal in evenwicht, maar bij een hamerteen of klauwteen is dit evenwicht verstoord. Het uitvallen van de kleine voetspiertjes kan ontstaan door ouderdom, gewrichtsslijtage, slagaderverkalking, diabetes , reuma of een ongeval.
• Een andere oorzaak van een hamer- of klauwteen is hallux valgus. In dat geval gaat het dan om een hamerteen bij de tweede teen. Bij hallux valgus duwt de grote teen tegen de tweede teen aan die dan omhoog kan gaan staan. De oorzaak kan ook liggen in het dragen van te strakke schoenen, wat overigens ook een oorzaak kan zijn van hallux valgus.
• Bij een doorgezakte voorvoet, ook spreidvoet genoemd, zijn de kopjes van de middenvoetsbeentjes naar beneden gezakt. Hierdoor gaan de middelste drie tenen naar boven staan en komen zo in een klauw- of hamertenenstand terecht.
• Bij een holvoet (pes cavus) is er sprake van een verhoogde wreef en voetboog. Vanwege de verkorte afstand tussen het hielbeen en de bal van de voet ontstaat er een verhoogde spanning in de peesplaat die onder de voet loopt, en de spieren in de voet zijn gespannen en korter, waardoor de tenen in een kromme stand worden getrokken.  
• Erfelijkheid speelt een rol.

Conservatieve behandeling

De stand van de teen kan niet zonder operatie worden gecorrigeerd. Niet-operatieve middelen kunnen de pijn wel doen afnemen. Steunzolen kunnen de middenvoetsbeentjes ontlasten en daardoor de pijn onder de voorvoet verminderen, en omhulsels voor de tenen voorkomen het schuren in de schoen. Klachten kunnen afnemen door het dragen van schoenen van soepel materiaal en de schoenen eventueel bij de tenen te laten oprekken. Aangepaste schoenen met meer ruimte voor de tenen voorkomen dat de tenen tegen de bovenkant van de schoen wrijft, waardoor het ontstaan van eelt, likdoorns en wondjes voorkomen wordt.

Operatieve behandeling

Bij flexibele hamer- of klauwtenen

Wanneer de hamer- of klauwteen nog met de hand recht te duwen is, is deze nog niet verstijfd. In dat geval kunnen de buigpezen die de teen krom trekken zwakker worden gemaakt en de strekpezen sterker. De buigpezen worden dan gespleten en een deel wordt omgelegd en vastgemaakt aan de strekpezen.

Bij rigide hamer- of klauwtenen

Wanneer er wel sprake is van een verstijving zal er een andere methode moeten worden toegepast. De eenvoudigste operatiemethode is het verwijderen van het gewricht tussen het eerste en tweede teenkootje, waarna de teen wordt recht gezet. Met behulp van een metalen pinnetje, dat een beetje uitsteekt door de huid, wordt de teen recht gehouden en de kootjes zullen aan elkaar vastgroeien. Hierdoor kan de teen niet meer gebogen worden. Het pinnetje wordt na 4-6 weken verwijderd. Dit wordt toegepast bij milde tot matige hamertenen.

Bij een uitgebreide operatie voor klauwtenen of ernstige hamertenen wordt naast het weghalen van het gewricht tussen het eerste en tweede kootje, het kapsel van het gewricht tussen het middenvoetsbeentje en het eerste teenkootje losgemaakt en de strekpees van de teen opgerekt/verlengd. Ook hierbij wordt een metalen pinnetje gebruikt die later wordt verwijderd.

Resultaat

De resultaten van een operatie zijn veelal positief. Pijnverlichting en standscorrectie worden in de meeste gevallen bereikt. Ondanks dat een geopereerde teen veelal stijf zal worden vermindert dit niet het functioneren van de voet. Bij het inkorten van de kootjes zal de teen iets korter worden. De herstelperiode varieert van drie tot twaalf maanden.

Risico’s

Naast algemene risico’s met een operatie kunnen er specifieke complicaties ontstaan:

• Doordat het pinnetje uitsteekt kunnen er bacteriën binnenkomen, dit kan leiden tot een infectie van de teen.
• Het pinnetje kan afbreken na de operatie.
• Botten groeien niet goed aan elkaar.
• Onvoldoende correctie teenstand.
• Terugkerende hamer- of klauwteen.